De pretparkwereld kent honderden soorten attracties groot en klein. Aan elk type, van een draaimolentje tot een megacoaster, zijn jaren van onderzoek en ontwikkeling voorafgegaan. Attractiebouwers spenderen honderduizenden tot miljoenen euro's in een onzeker stadium; elk idee kan immers eindigen in een succesverkoop, of een flop. In deze artikelreeks nemen we je mee langs alle "first of it's kind"-attracties, en kan je zien welke parken de grote stap gezet hebben. Een prototype staat namelijk voor investeringslef, maar ook voor veel onzekerheden, want 'werkt alles zoals verwacht?'. Vorige week namen we je mee op een tocht door de geschiedenis van het Lichtaartse pretpark Bobbejaanland. In deze epiloog steken we de grens over naar de wondere wereld van Efteling in Kaatsheuvel!

1981 - Testattractie blijkt publieksliefhebber - Gondoletta

Vanaf eind jaren '70, begin jaren ‘80 kende Efteling een heuse bouwspurt. Het park wou dagvullend worden en zich meten met de grote Europese pretparken, en daarom besloot het management om de siervijver te gebruiken om een testattractie te bouwen. Het kanaal dat de siervijver en de roeivijver verbond, werd onderbroken en omgeleid. Op deze manier kon Efteling een bootrondvaart maken die rondom de hele siervijver ging. Deze attractie werd gebouwd in samenwerking met het Zwitserse Intamin AG. Onder het wateroppervlak liggen verschillende grote ronde schijven die het parcours bepalen waarlangs een kabel loopt waaraan de boten vastgemaakt zijn. Deze kabel wordt aangedreven door een motor die zich naast het in- en uitstapplatform bevindt.

Oorspronkelijk was het de bedoeling dat, na een succesvolle test, de attractie uitgebreid zou worden met een indoor stuk op het meer. Dit stuk zou het thema van Fata Morgana hebben. In de praktijk was dit echter heel moeilijk te realiseren en dus besloot Efteling om Fata Morgana op een totaal andere plaats te bouwen, maar met hetzelfde ritsysteem. Intussentijd was Gondoletta uitgegroeid tot een van de populaire attracties van het park, dus besloot Efteling de attractie te behouden.

1982 - Grootste schommelschip komt aan land - Halve Maen

Efteling investeerde in het begin van de jaren ‘80 vooral in het parkdeel Oosterpark. Naast Python in 1981 opende het park in 1982 een nieuwe attractie in het gebied. Ook deze attractie was gericht op mensen die thrill zochten. Halve Maen is een schommelschip, maar wel eentje van formaat. De attractie biedt plaats aan 84 mensen en heeft een maximale uitzwaai van 25 meter. Ten tijde van de opening was dit het grootste schommelschip ter wereld, en zelfs nu is het nog altijd een van de grootste. Ook deze attractie werd gebouwd door het Zwitserse Intamin AG.

De attractie werd overgoten met een stevige brok thematisatie. Het was echter niets voor een park als Efteling om zomaar een attractie neer te poten. De historische band van de Nederlanders met de zee was dan ook een heel gemakkelijke aanzet tot thematisering. Een schommelschip is echter niet erg gemakkelijk te thematiseren; het zijn namelijk geen echte schepen en dus ze staan meestal op het droge. Om dit probleem op te lossen tekende Ton van de Ven, de ontwerper van het park in die tijd, een heel vissersdorpje met bijhorend gethematiseerd schip. Het schip is een kopie van een schip van de Verenigde Oost-Indische Compagnie uit de zestiende eeuw. Dit thema zou later nog gebruikt worden voor een ander prototype, niet ver gelegen van Halve Maen.

1984 - Een kindermolen die gebruik maakt van achtbaantechnologie - Polka Marina

De Polka Marina was een aanvulling in het Oosterpark, het huidige Ruigrijk, en werd gebouwd in het jaar 1984. De attractie bestaat uit een ronde rail die op en neer gaat en waarop één lange lus van karretjes staat. Deze karretjes zijn gethematiseerd als bootjes, of beter gezegd koggen. In het midden van de attractie staat een standbeeld van een walvis dat ronddraait in de omgekeerde richting dan de richting van de bootjes. Het thema sluit naadloos aan bij het thema van de Halve Maen. De naam, Polka Marina, betekent niets anders dan ‘Dans van de Zee’.
Het speciale aan deze attractie is dat ze op achtbaanrails loopt die gebouwd werden door Vekoma. Het zijn dezelfde als de rails die gebruikt werden voor de achtbaan Python. Daarom is er ook een platform gebouwd waar de attractie op staat om op deze manier de techniek te verbergen. De aandrijving gebeurt door banden.

Deze baan werd gebouwd, samen met de autootjes van D’Oude tuffer. Dit werd gedaan om het Oosterpark kindvriendelijker te maken. De twee attracties die er al stonden, Python en Halve Maen, waren gebouwd met het idee dat bezoekers graag ook iets intensere attracties willen beleven. Het nadeel was echter dat gezinnetjes dit deel eerder links lieten liggen, omdat de kinderen niet op de attracties mochten.

1993 - Eigen interpretatie van een van Disney's topattracties - Droomvlucht

In 1993 opende Efteling een attractie die tot op heden nog niet is nagebouwd. Droomvlucht is een unieke attractie waarbij bezoekers meegenomen worden op een reis door een droomwereld. Deze attractie is volledig indoor en bevat systemen die speciaal voor de Efteling ontwikkeld werden. De gondels waarin de bezoekers plaatsnemen hangen onder de track en worden aangedreven door een individuele motor. Hierdoor worden sommige stukken van de attractie sneller afgelegd dan andere. Dit is mogelijk doordat er geen gebruik gemaakt wordt van een eindeloze rij van gondels. Door het gebruik van dit systeem is het ook veel gemakkelijker om hoogteverschillen te overwinnen.

Ton van de Ven ontwierp deze attractie die oorspronkelijk bedoeld was om te openen in 1992. In dat jaar bestond Efteling 40 jaar en het park wou dit vieren met een nieuwe, unieke attractie. Door problemen met de aandrijving van de gondels moest Efteling de opening echter uitstellen naar het jaar erna. Daarnaast opende ook Disneyland Parijs zijn deuren in 1992. Veel Europese pretparken vreesden voor verlies van bezoekers en probeerden om het aantal bezoekers constant te houden door investeringen te doen. Het is dan ook niet zo toevallig dat Droomvlucht veel vergelijkingen toont met Peter Pan’s Flight, een attractie in Disneyland Parijs opende en die reeds een kopie was van de andere Disneyparken.

De attractie is in oktober en november 2013 dicht geweest voor grote onderhoudswerken. De baan werd geïnspecteerd en er werden enkele vernieuwingen toegepast zodat de baan terug up-to-date is. De sfeer van een magische droomwereld wordt echter behouden, zodat Droomvlucht zijn unieke status kan behouden.

1996 - Illusies zorgen dat de wereld ondersteboven is van een nieuw soort attractie - Villa Volta

In 1996 opende Efteling een attractie die de wereld met verstomming sloeg. Zowel op het vlak van afwerking, verhaal als beleving was dit een voltreffer. In het kermismilieu was dit soort attractie al wel gekend (Revolving Houses), maar de beleving was volledig anders doordat de sfeerschepping ontbrak. Deze attractie is gebaseerd op het illusionele effect. Het huis is eigenlijk gewoon een grote trommel die men laat draaien rond een platte gondel die kan kantelen (tot 30°). Op deze gondel zijn zitbanken geïnstalleerd. Door de hele binnenkant van de trommel te thematiseren als het verlengde van de thematisatie van de plaat krijg je het gevoel dat er een mooie aaneensluitende kamer is gemaakt. In Villa Volta is deze thematisatie ver doorgedreven. Het huis zelf is prachtig gelegen op het Ton van de Venplein, als een statige villa van het hoofd van de bokkenrijders Hugo van den Loonsche Duynen. Het verhaal is een legende waarin Hugo een hoofdrol speelt. Om het hele verhaal te vertellen heeft de attractie twee voorshows. In de eerste voorshow nemen de vertellers je mee in de sfeer en de tijd van toen. In de tweede voorshow zie je een animatronic staan van Hugo, die je vertelt dat zijn huis door een vloek getroffen is en je vraagt om hem en zijn huis te verlossen van die vloek. In de hoofdshow merk je wat de vloek net inhoudt: de grote kamer begint rond te tollen.

Dit rondtollen is de illusie. De banken hebben een maximale hellingsgraad van 30°, maar door een minutieuze afstelling van de beweging van de banken en de beweging van de trommel lijkt het alsof je een aantal keer ondersteboven hangt. De muziek speelt hierbij ook een grote rol, deze is dan ook speciaal gecomponeerd voor Efteling.

Het was Efteling zelf die met het concept van de hedendaagse madhouse kwam. Efteling werkte voor deze attractie samen met de Nederlandse attractiebouwer Vekoma Rides Manufactering BV. Het park vroeg echter nooit een patent aan op deze soort attractie en na Villa Volta zijn er nog veel andere madhouses gebouwd, ook door het Duitse Mack AG. Efteling heeft volgens velen echter nog altijd een van de betere madhouses, vooral door de sfeer en het verhaal dat perfect aansluit bij Efteling en de omgeving, aangezien de bokkenrijders echt actief in dit gebied waren.

2006/2008 - Een Hollandse sage komt tot leven - De Vliegende Hollander

In 2006 wou Efteling uitpakken met een heel speciale attractie, een combinatie van walkthrough, darkride, waterattractie en achtbaan. De attractie is gebouwd door Efteling zelf, nadat Kumbak deze attractie had uitgetekend op basis van tekeningen van het park zelf. Efteling heeft deze tekeningen daarna gekocht van Kumbak. Kumbak was op dat moment een vrij nieuwe speler op de achtbaanmarkt, het waren ex-werknemers van het bekende achtbaanmerk Vekoma, die ontslagen waren na het bijna-faillisement in 2001. Efteling bouwde deze attractie in het thema van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Daarvoor begon Efteling in het Ruigrijk een heel gebied te verbouwen. Er werd een klein duinengebied aangelegd, en er werd een heel stadje gebouwd in zeventiende-eeuwse stijl. Er zijn negen huizen gebouwd aan een kade die grenst aan de kanovijver. Deze vijver werd tot 2005 gebruikt voor de kanoboten, maar door de komst van de nieuwe attractie zijn deze verdwijderd uit het park. Het eethuis ‘De Kurkentrekker’ werd geherthematiseerd om het in te passen in het nieuwe thema en gaat nu verder onder de naam ‘Het Kombuys’.

Het thema van deze attractie is niet zomaar gekozen. De VOC was een van de grootste grondleggers van de Nederlandse cultuur. Tel daarbij ook nog eens dat Efteling ook de beroemde sage van ‘De Vliegende Hollander’ gebruikte en je hebt een heel mooie cocktail voor een pracht van een attractie. De attractie vertelt het verhaal van Willem Van der Decken, kapitein van een VOC-schip. Hij was, ondanks een heel lucratieve carrière, uit op geldgewin en prestige en dus besloot hij om ondanks alle tegenkanting toch uit te varen op paaszondag. In de wachtrij hoor je dan ook de stem van Willem die zegt: "Niets of niemand, geen sterveling zal mij ervan weerhouden morgen uit te varen, ik zal varen, storm of geen storm, Pasen of geen Pasen, verbod of geen verbod, al is het tot d'n eeuwigheid. Ik zal varen!"

De wachtrij is het eerste deel van de attractie. Het is eerder een walk-through dan een echte wachtrij. Je gaat het huis van Willem Van der Decken binnen en ziet direct dat er een brand heeft gewoed. Dan wandel je vanuit het huis via een smokkelgang naar een havenstadje, waar een dubbel instapstation is. Daar stap je in in een bootje dat het VOC-schip van Van der Decken voorstelt. Nadat je ingestapt bent, vaar je langs twee boten naar de zee. Daar kom je terecht in een mistbank en hoor je onheilspellend de bel klinken. Daarna valt de boot in de opengewerkte houten boeg van De Vliegende Hollander. Je wordt opgetakeld op de lift, waar pas bovenaan de deuren opengaan.
Daar begint het achtbaangedeelte. Via een afdaling ga je door een tunnel om uit te komen boven een duinengebiedje. Je maakt een bocht en gaat door een duinhuisje waar een veiligheidsrem is geplaatst. Hierna maak je nog een kleine afdaling, een bocht om dat te eindigen in het splash-gedeelte. Na deze splash vaar je, al is het eerder rijden omdat de track blijft doorlopen, naar het station terug.

Efteling wou deze attractie openen op 16 april 2006, op Paaszondag zelf, omdat deze feestdag een heel belangrijke rol speelt in de sage, maar technische problemen verhinderden dat de attractie door de keuring geraakte. De oorzaak van de vele problemen zullen we nooit weten, maar het grote aantal bedrijven dat meegewerkt heeft aan deze attractie zal er voor een groot deel tussenzitten. Het grootste probleem was de terugrolbeveiliging als de boten op de lift aanhaakten. Doordat ze met een hogere snelheid dan normaal op de lifthill kwamen was de schok vrij groot en was er teveel spanning op de terugrolbeveiliging. Efteling schakelde uiteindelijk het Zwitserse Intamin in om dit probleem te verhelpen. Hierdoor opende de attractie pas op 1 april 2007 zijn deuren.

Maar nog waren de problemen niet gedaan. De ketting die de boten buiten door het water trekt, zorgde nog altijd voor problemen. Efteling sloot de attractie op 13 september 2007 voor een groot onderzoek. Uiteindelijk bouwde het park kleine muurtjes rond de baan in het water en de ketting werd verbeterd. Hierdoor waren de vele storingen van de baan en kon de attractie normaal werken. Op 21 maart 2008 opende de attractie de deuren, bijna twee jaar na de beoogde openingsdatum.

Het hele proces van ontwerpen en bouwen van deze attractie kan je op onderstaande video bekijken.

Voor vragen en opmerkingen over dit artikel verwijzen wij jullie graag door naar ons forum.

Tekst: ©2013 - Michiel De Sutter, Ignace Woinin - Pretparken.be

Foto's: ©Efteling, ©Pardoes, ©Glenn Van Hoeydonck - Pretparken.be, ©rafkevb, ©vijfzintuigen.nl, ©Davincstyle, ©SanderKayroeling, ©2008 Nick Jespers - Pretparken.be
Bron: Efteling, Pretparken.be, Youtube.com, Eftelist.nl, vijfzintuigen.nl, rcdb.com, Pardoes, KumbaK, Vekoma Rides Manufacturing BV

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.