Veiligheidssystemen, hoe werken die nu?

Elke achtbaan heeft een groot aantal veiligheidsystemen om de bezoekers een soms spannende en intense, maar altijd veilige rit te geven. In dit artikel worden de belangrijkste systemen kort besproken. Deze lijst zal echter niet compleet zijn. Aangezien veiligheid een van de belangrijkste aspecten van een achtbaan is, zijn er ook veel verschillende systemen ontwikkeld, te veel om allemaal hier op te sommen.
Ook zijn er verschillende plaatsen voor de veiligheidsystemen: op de trein, op de baan, in het station, naast de baan, etc. Toch willen we jullie een globaal overzicht geven van de belangrijkste veiligheidssystemen van een achtbaan.

Het treintje/karretje

Drie wielen in plaats van één

Het is logisch dat een treintje op de baan moet blijven. Omdat de meeste banen uit staal en ronde tracks bestaan, moest er een systeem uitgevonden worden dat de trein op de baan houdt, ook als deze airtime krijgt of door loopings gaat. Daarvoor worden er bijna altijd zes wielen per as gemonteerd: een boven de rails, een onder de rails en een naast de rails, en dit telkens langs beide zijden van de trein. Om dit te realiseren zit er rond de rail een beugel waar de wielen op gemonteerd zijn. De bovenste wielen hebben het meeste contact en zijn dan ook het grootst, de andere zijn kleiner en hebben sporadisch contact, maar zijn vooral voor de veiligheid heel belangrijk. Deze laatste zorgen ervoor dat elk karretje op zijn plaats blijft in een bocht of als het karretje airtime krijgt.

Beugels en riemen

Elk treintje, elk karretje, elk bewegend stuk dat mensen vervoert heeft een beugel of een riem om te voorkomen dat de passagiers uit hun zetel kunnen. Zo wordt de veiligheid van de mensen zelf gewaarborgd. Er zijn veel verschillende systemen van beugels en/of riemen; deze systemen worden in dit artikel besproken.

Zetels

Tegenwoordig zijn de zitjes voor de personen geen houten bankjes meer. De eisen van de bezoekers en de strenge veiligheidsvoorschriften hebben ervoor gezorgd dat vele bouwers echte zetels installeren op hun attracties. Doordat deze zachter zijn afgewerkt en aan de zijkanten omhoog staan, zit de persoon veiliger en comfortabeler in de attractie. Sommige bouwers maken zelfs gebruik van kuipzetels, waardoor de hoek tussen buik en bovenbenen minder dan 90° is. Hierdoor schuif je als het ware vanzelf naar de achterkant van de zetel. Dat in combinatie met een veiligheidsbeugel zorgt ervoor dat je heel veilig vast zit. Door deze nieuwe systemen te gebruiken kunnen de attracties ook hoger en intenser gemaakt worden, want de bezoekers blijven zeer goed op hun plaats zitten.

Gewichtsbepaling

Sommige attracties worden voordat het treintje/karretje weggestuurd wordt gewogen. Hierdoor kan men perfect het gewicht bepalen om daar dan rekening mee te houden bij het parcours van het karretjes/treintje. Zo worden de meeste attracties op luchtdruk gewogen om de lanceersnelheid te kunnen bepalen. Ook om twee achtbanen te laten duelleren wordt er soms een meting uitgevoerd, zodat de synchronisatie perfect is.

Spinning-control

Sommige achtbanen zijn zo ontwikkeld dat de karretjes rond hun as kunnen draaien (enkel het bovenste gedeelte, het chassis blijft normaal op de baan staan en draait natuurlijk niet rond). Dit zorgt voor een verrassend en desoriënterend effect bij de bezoekers. Maar dergelijke achtbanen tollen niet op alle stukken, want soms wordt het karretje vastgezet om een stuk baan ‘normaal’ af te leggen. Dit gebeurt door het spinnen onder controle te houden. Daarvoor zijn er twee manieren: ofwel draait het karretje rond met behulp van een motor, ofwel draait het rond doordat het gewicht verdeeld zit en de zwaartekracht samen met de middelpuntvliedende kracht daarop inwerkt. Dit laatste wordt gecontroleerd door stalen platen die langs de baan staan en het spinnen ‘aan’ of ‘af’ zetten.

Proefzetels

Sommige attractiebouwers stellen, in samenspraak met het park, een proefzetel ter beschikking van de bezoekers. Zij kunnen daar in plaatsnemen en weten direct of ze geschikt zijn om de attractie te doen. Indien de beugel niet goed gesloten kan worden, zal dit ook zo zijn in de attractie en is de veiligheid niet gewaarborgd. Deze mensen zullen in dat geval de attractie dus niet kunnen doen. Zo wordt ook vermeden dat er tijdsverlies is en dat een vol station op de bezoeker staat te kijken.

Onboard Audio

Sommige attracties maken gebruik van luidsprekers in de karretjes. Deze worden voor verschillende doeleindes gebruikt, soms ook voor veiligheid. Meestal wordt er muziek gespeeld die de beleving van de attractie sterker maakt. Maar omdat er natuurlijk ook luidsprekers aan boord zijn is het heel gemakkelijk om de bezoekers ook te waarschuwen als de attractie om veiligheidsredenen stilgelegd wordt. Dit systeem wordt vooral toegepast in tragere attracties die aangedreven worden terwijl ze bezig zijn, zoals bijvoorbeeld darkrides.

Lengtebeperking

Attracties werken met veiligheidsbeugels en deze worden voorzien voor de grootste groep mensen. Dat betekent dus dat een aantal mensen te groot of te klein is om veilig in een attractie te zitten, want de beugelsystemen zijn niet tot in het oneidige aanpasbaar. De minimale lengte is meestal gericht op hoe de rit comfortabel beleefd kan worden. Zeker bij intensere attractie is het gevaarlijk om te klein te zijn, daar de attractie invloed heeft op de bloedsomloop. Bij mensen met een, voor volwassenen, normale lengte ligt het zwaartepunt op het hart. Bij kleine mensen ligt dit punt hoger, waardoor er meer bloed naar of van de hersenen stroomt dan bedoeld. Dit kan een gevaarlijke situatie opleveren. En daarom is de minimale lengte heel belangrijk bij bepaalde attracties.

Veiligheidsinstructies

De meeste attracties hebben in het karretje of het treintje ook nog specifieke uitleg met richtlijnen die je als bezoeker moet respecteren tijdens de rit op de attractie. Deze instructies zijn aangebracht op zichtbare plaatsen eenmaal men in de attractie zit en zorgen ervoor dat de bezoeker voldoende geïnformeerd is zodat de rit in optimale omstandigheden verloopt. In sommige attracties werkt men met pictogrammen, dit om een ellenlange lijst vertalingen weg te laten.

 

De baan

Anti-Rollback

Elke pretparkbezoeker kent het specifieke geluid van een achtbaan die omhoog getakeld wordt. Toch is dit niet de ketting, zoals velen denken, maar het anti-rollback-systeem. Dit systeem is poepsimpel: een lat die met de tanden in de lengterichting en de schuine kant van de tanden naar beneden is gemonteerd zorgt ervoor dat een klein latje onderaan de trein op zijn plaats houdt als er iets verkeerd gebeurt op de lifthill. Dat kleine latje kan maar in een richting bewegen: het kan omhoog klikken naar de achterkant van de trein. Mocht de trein achteruit rollen, valt het latje uit in uitgeklapte stand en blokkeert achter een tand. Hierdoor rolt de trein niet achteruit. Bij sommige modellen is dit systeem ook automatisch, hier hoor je het specifieke geluid van een achtbaan niet.

Launch-Rollback

Bij een lancering is een anti-rollbacksysteem niet aanwezig, daar de kracht van de lancering ervoor zorgt dat de trein over de komende heuvels geraakt. Soms gebeurt het echter dat de trein niet over de heuvel geraakt. De zwaartekracht zorgt er dan voor dat de trein terug rolt. Op de lanceerstrook remt de trein dan af op de manier waarop ook de trein op het einde van de baan remt. Deze remvinnen komen omhoog na de lancering en worden net voor de volgende lancering naar beneden gezet, zo is er geen afremming tijdens de lancering. De remvinnen zijn magnetisch (net als degene die op het einde gebruikt worden) en remmen de trein af tot deze bijna stil staat. Daar wordt de trein stilgezet door de transportbanden.

Line of heart

De Line of heart is een techniek die vooral belangrijk is bij het ontwerp van een achtbaan. G-krachten worden ontwikkeld rond het zwaartepunt van het voorwerp. Vroeger werd er vanuit gegaan dat het midden van het treintje dit punt was. De bezoekers hun zwaartepunt werd daar echter niet mee in rekening gebracht, wat leidde dat er een afwijking was tussen de beoogde G-krachten en de gerealiseerde G-krachten. Hierdoor was de beleving van een achtbaan niet altijd even goed als dat het op papier zou zijn.
Door berekeningen en testen blijkt echter dat het zwaartepunt van de mens dicht bij de plaats van het hart ligt. Door de G-krachten van een achtbaan nu te baseren op de plaats van het hart in plaats van het middelpunt van het treintje zorg je ervoor dat de G-krachten veel correcter zijn (voor de bezoeker). Hierdoor is het mogelijk geworden om betere en aangenamere achtbanen te bouwen. Voor het gemak noemt men deze techniek Line of Heart. De bedoeling is dat deze lijn zo weinig mogelijk afwijkingen heeft, dan loopt de rit het soepelst en is deze het meest aangenaam voor de bezoekers. 

Banking

Om de bezoekers veilig te laten genieten van een attractie worden bochten van achtbanen soms gebanked. Dit is een techniek waarbij het ‘buitenspoor’ van de bocht hoger ligt dan het binnenspoor. De trein kantelt daardoor naar het middelpunt van de bocht. Dit wordt gedaan om de middelpunvliedende kracht op te vangen die tijdens een bocht opgewekt wordt. Dit is de kracht die de bezoekers op het treintje uitoefenen, of het treintje op de baan. Een mooi voorbeeld is het 'verschuiven' in je achtbaanzetel tijdens een bocht. De kracht die het treintje op de bezoekers uitoefent, of de baan op het treintje is de middelpuntzoekende kracht. Door hierop in te spelen en de baan een banking te geven kunnen de treintjes sneller en veiliger door een bocht.

Remmen

Logischerwijze heeft elke achtbaan remmen. We hebben dit deel reeds uitvoerig besproken, maar we vermelden het toch nog maar eens voor de volledigheid. Hier vinden jullie het deel over de remmen terug.

Zoneverdeling

Attracties, en dan vooral achtbanen, zijn verdeeld in zones. Omwille van veiligheidsredenen kan er zich maar een karretje/treintje in een zone bevinden. Door op het einde van elke zone een rem of een ketting, in geval van een lifthill, te plaatsen kan elke trein/karretje daar ‘vast’gehouden worden tot de volgende zone vrij is. Als de volgende zone vrij is, zal de rem lossen zodat het karretje/treintje zijn reis verder zal zetten. Voordeel van deze methode is dat de capaciteit opgedreven kan worden als de attracties in meerdere zones verdeeld wordt. Elke zone is afgebakend door sensoren die in interactie staan met de trein. Als de trein passeert dan zendt de sensor een signaal door naar de aansturing van de achtbaan. Deze bekijkt dan via logische stappen of de rem na de sensor open of toe moet staan.

Trim-remmen

Sommige attracties zijn uitgerust met ‘kleine’ remmen. Deze zijn niet gemaakt om de trein of het karretje te stoppen, maar eerder om de snelheid onder controle te houden. Zo zorgen parken en attractiebouwers ervoor dat ze de optimale beleving aan de bezoekers kunnen geven. Deze remmen zijn hetzelfde als de eindremmen van de attractie, maar staan veel ‘zwakker’ afgesteld. Daardoor wordt de trein licht afgeremd of getrimd.

Veiligheidstrappen

De naam zegt het zelf al. Veel attracties hebben op kritieke punten veiligheidstrappen langsheen het parcours. Zo kunnen bezoekers, onder begeleiding van de attractieoperatoren, naar een veilige plaats gaan als er een veiligheidsstop voorgevallen is. Dit soort trappen bestaat in alle maten en vormen en is bij bijna elke attractie te vinden.

 

Naast de baan

Veiligheidsdeuren

Darkrides en stations zijn gebouwen waarin veiligheidsdeuren voorzien zijn om het volk snel en veilig naar buiten te krijgen. Deze deuren zijn duidelijk aanwezig, maar door de blik van de bezoekers op iets anders te richten, vallen deze deuren niet direct op.

Perimeter

Attracties worden zo ingepland in het park dat er altijd een veiligheidszone is rondom de attractie. Dit kan gaan van een veiligheidshek tot een volledige groenzone die in het thema is gestoken. De perimeter is per attractie anders, dus het is soms heel moeilijk te vergelijken. In het station is deze perimeter quasi altijd bepaald door de poortjes. Deze zijn dicht tot het karretje of het treintje stilstaat. Daarna gaan ze open zodat de bezoekers toegang krijgen tot het karretje/treintje. Operators letten er op dat het instapplatform leeg is voordat ze de trein laten vertrekken. Zo wordt de veiligheid van de bezoekers gewaarborgd.

Weersopvolging

Elk park heeft veiligheidsvoorschriften die rekening houden met het weer. Daar veel attracties zich in buitenlucht bevinden, is het dus ook aan te raden om het weer in de gaten te houden. Zo mogen veel attracties niet werken als er onweer is boven het park of boven een plaats op een aantal kilometer van het park. Daarnaast zijn regen/wind/temperatuur een belangrijke parameter voor de beleving van de bezoekers. Deze worden dan ook vrij goed in de gaten gehouden door het park en indien nodig wordt er hierop ingespeeld. En het zijn niet alleen de attracties waar het weer invloed heeft, er worden soms ook delen van een park afgesloten door slechte weersomstandigheden. In het allerslechtste geval moet het park voor altijd dicht...

Monitoring

Veel attracties hebben een intern videosysteem waar operators elk belangrijk deel van de attractie kunnen zien. Zo kunnen ze indien nodig op elk moment ingrijpen door de noodstop in werking te stellen. Niet alle attracties hebben een dergelijk systeem. Soms is het niet nodig om dit te installeren, aangezien de operator de hele attractie kan bekijken vanaf zijn werkplaats.

Software / PLC

Achtbanen maken gebruik van software om hun programma’s te laten draaien. Bij bijna alle achtbanen wordt er gebruik gemaakt van software die op zijn beurt gebruik maakt van PLC systemen. Dit zijn Programmeerbare Logische Eenheden. Een  simpel voorbeeld: als de volgende zone van de baan niet vrij is, zal de PLC door middel van elektrische signalen controleren of die zone van de baan echt vrij is. Indien dit niet het geval is, geeft de PLC geen signaal naar de rem door om de trein toe te laten tot die zone. Zo kunnen er geen twee treinen op één zone zitten (zie ook zoneverdeling).
Door gebruik te maken van een PLC-systeem is de veiligheid altijd gewaarborgd. Vroeger had je vooral één PLC die gecontroleerd werd door een relaisschakelaar. De huidige veiligheidsvoorschriften verwachten echter dat nieuwe attracties een dubbel PLC-systeem hebben, die onafhankelijk werken en elkaar controleren.
Indien er iets fout loopt terwijl de attractie open is, zal het systeem automatisch een noodstop uitvoeren. Alle veiligheidsystemen treden in werking tot de storing verholpen is. De PLC heeft hier een heel belangrijk aandeel in.

 

Voor (dagelijkse) opening

Pull-through-test

Omdat elke bezoeker anders reageert en je deze niet altijd kan inschatten, wordt er tegenwoordig getest of de bezoekers niets raken. Deze testen doet men door een plaat te bevestigen aan het treintje/karretje. Deze plaat is de maximale oppervlakte die de trein, met bezoekers in, inneemt tijdens de rit. Het treintje wordt dan met kabels door de baan getrokken en op elke plaats wordt gekeken of de trein met bezoekers in genoeg plaats zal hebben om te passeren. Als de trein met plaat overal passeert zonder iets te raken, dan is de afstand tussen thematisatie en trein groot genoeg.

Onafhankelijke keuring

Voor de attractie opengesteld wordt voor de bezoekers moet deze volledig gekeurd worden door een onafhankelijke instantie die waakt over de veiligheid. Meestal wordt daarvoor beroep gedaan op een TÜV. Deze, van oorsprong Duitse, bedrijven keuren de attracties op veiligheid. Deze keuring is voor elke attractie noodzakelijk. Zolang de attractie niet gekeurd is, kan deze niet opengaan voor de bezoekers.

Visuele controle

De meeste attracties worden net voor dagelijkse opening gecontroleerd op een visuele controle. De technische dienst van het park bekijkt dan elk deel van de attractie en zorgt ervoor dat alles in orde is. Mocht er een probleem zijn, zal de technische dienst de attractie niet vrijgeven, waardoor ze niet kan openen tot de problemen verholpen zijn.

Testrun

Er zijn twee soorten testruns. De eerste gebeurt voordat de attractie opengesteld wordt voor het publiek. Er worden dan verschillende aspecten getest (krachten, tijd om rond te gaan, de trillingen op de baan + ondergrond, zicht op thematisatie, etc.) Deze worden dan bekeken tegenover het beoogde resultaat en indien nodig worden er kleine (soms ook grote) aanpassingen gedaan. Als alles uiteindelijk naar wens verloopt, kan de attractie open gesteld worden voor het publiek.
De tweede soort testrun is net voor de dagelijkse openstelling voor het publiek. De attractie draait een paar rondjes waarbij gecontroleerd wordt of alles werkt naarbehoren. Als alles normaal verloopt, is de attractie veilig en kan ze opengesteld worden voor het publiek.

 

Voor vragen of opmerkingen over dit artikel verwijzen wij jullie graag door naar ons forum.

 

Tekst: ©2014 Michiel De Sutter - Pretparken.be
Foto's: ©Rik Engelen, ©IntaminWorldwide.com, ©Themeparkreview.com, ©Johnnyupsidedown.com, ©2009 - Juan Martinez - Pretparken.be, ©Javier P., ©2007 Shintaro Ishikawa, ©Krummbein123, ©PatrickMüller, ©2010 - Michiel De Sutter - Pretparken.be, ©Stefano Libera, ©Robert Ulrich, ©2013 - Ignace Woinin - Pretparken.be, ©Lovethesepics.com, ©Coastersandmore.com, ©NegativeG.com, ©2012 Europa-Park, ©2013 HeidePark
Video: ©2014 Youtube.com (CedarPointOfficial)
Bronnen: Pretparken.be, Themeparkvision, Coastersandmore, CoasterForce.com, Efteling, Plopsaland De Panne, Walibi Belgium, Europa-Park, HeideParkResort Mack Rides, Vekoma, Bolliger&Mabillard, Intaminworldwide, S&S Worldwide.

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.