Nu Efteling de broekriem flink aanhaalt door coronapech is enige nostalgie naar de indrukwekkende expansiefase van de afgelopen jaren op zijn plaats. Geen man belichaamde die expansie zo als Bart de Boer. We blikken terug op het nalatenschap van de overleden oud-Efteling directeur.
De coronacrisis komt hard aan in Kaatsheuvel. Waar het sprookjespark voorheen nog bijna 20 miljoen euro winst maakte, kleurde het afgelopen boekjaar bloedrood met een verlies van 17 miljoen euro. Het park greep in met ontslagen in de evenemententak en schroefde de 85 miljoen aan geplande investeringen terug naar een meer bescheiden 27 miljoen. Plannen voor uitbreiding en nieuwe grote attracties gaan voorlopig in de ijskast.
Dat was anders toen Bart de Boer medio 2008 in de raad van Bestuur verscheen. Een opmerkelijke passage bij de luchthaven van Eindhoven ten spijt kennen pretparkfans hem vooral als de drijvende kracht achter een ongeziene investeringsgolf in het sprookjespark bij Kaatsheuvel. Hij was er directeur tussen 1 juni 2008 en 1 september 2013. De Boer was zowat de tegenpool van voorganger Ronald van der Zijl die zijn bestuursperiode afsloot met de gevleugelde woorden dat één grote investering elke zeven jaar nu de norm ging zijn eerder dan één elke vier jaar.
Al het eerste jaar van zijn bestuursperiode lapte de Boer die visie aan zijn laars en presenteerde hij een indrukwekkende drieluik van investeringen goed voor 40 miljoen euro. De Efteling zou uitbreiden met een complex dat horeca, personeelsgebouwen én een nieuw theater combineerde: het Huidige Ravelijn. Er zou bovendien een nieuw conferentiecentrum komen naast het Efteling theater én het oude horecapunt de Likkebaerd zou omgebouwd worden tot Station de Oost. Dat kwam bovenop de reeds geplande 52 miljoen aan investeringen in verblijfsmogelijkheden met de eerste fase van Bosrijk in een periode waarin de wereld nog stond na te trillen van de financiële crisis. Enkel het conferentiecentrum zou uiteindelijk niet gebouwd worden.
Las Vegas, Dubai, Kaatsheuvel
Maar uiteraard bleef het niet bij die eerste aankondiging: het jaar dat Assepoester neerstreek in het sprookjesbos en de Efteling zijn bungalowpark bosrijk opende (2009) werd met Joris & de draak gelijk nog een investering van 12 miljoen aangekondigd. Toen die dubbele houten coaster het jaar nadien (2010) opende had de directeur al zijn volgende project voorgesteld: voor zijn 60-jarig jubileum zou de Efteling een enorme nieuwe darkride krijgen en een nieuw restaurant gebundeld in het totaalconcept ‘Hartenhof’. Het kostenplaatje zou 42,5 miljoen euro bedragen. Het jaar na de aankondiging (2011) opende Efteling parkshow Ravelijn en werd voor haar investeringen beloond werd met een bezoekersrecord van 4 125 000 bezoekers en 100 000 overnachtingen in haar bungalowpark bosrijk.
Toen de jubileumattractie te complex bleek om tegen het jubileum gerealiseerd te worden moest de vervanger er niet voor onderdoen. In 2012 zou bouwgrage Bart in de plaats drie nieuwigheden presenteren: Aquanura: een spectaculaire fonteinenshow van liefst 17 miljoen euro, Het sprookje: de Nieuwe kleren van de Keizer én het horecagedeelte van de uitgestelde hartenhofattractie. Op de openingsceremonie stak de directeur zijn internationale ambitie niet onder stoelen of banken: hij opende de fonteinenshow met de legendarische woorden ‘Las vegas, Dubai, Kaatsheuvel’ verwijzend naar de top 3 van grootste fonteinenshows in de wereld. De Boer veranderde met zijn investeringsdrang de ingesteldheid van het bestuur. Huidig directeur Fons Jurgens bevestigt: “Bart stelde de vraag: willen we een regionaal attractiepark blijven of internationaal meespelen? Die ambitie en energie heeft hij op de hele organisatie over weten te brengen.” Onder Bart de Boer stegen de bezoekersaantallen van 4,25 miljoen naar 5,15 miljoen.
Horeca
De oud directeur was een liefhebber van goed eten en besteedde veel aandacht aan het horeca-aanbod. Met de omvorming van de Likkebaerd tot station de oost werd het beschikbare aanbod sterk uitgebreid. Naast de oorspronkelijke frituursnacks kon je er nu ook belegde broodjes, kebab en koffiespecialiteiten nuttigen en was de Efteling een evenementenlocatie rijker. De restyling van verkooppunt Casa Caracol naast wildwaterbaan Piraña kwam een jaar later met waardering voor het uitgebreidere aanbod en de bredere openingstijden, maar het drukke ontwerp moest het bij eftelingfans ontgelden. De de stijlclash met het sobere stationsgebouw van de rapid river werd enigszins terecht weinig gesmaakt.
Ook in het luxe-segment werd het aanbod uitgebreid: in het wapen van Ravelijn bood het park vanaf 2011 driegangenmenu’s aan in een wat exclusievere setting. In 2012 bleek de opening van Polle’s keuken pal in de voormalige horecawoestijn van het hart van het park een schot in de roos. Het panenkoekenrestaurant met tafelbediening was zo’n succes dat het onlangs moest worden uitgebreid. De parkdirecteur voelde ook correct aan dat er potentieel was voor horeca tijdens de avondvoorstellingen van Aquanura. Helaas maakte hij de schromelijke vergissing die te voorzien in de vorm van vier gatlelijke foodtrucks met schreeuwerige opdrukken en een Amerikaanse uitstraling. Dat stond zo haaks op alles waar Efteling voor staat dat het aandeel bezoekers dat erdoor kon worden verleid bedroevend laag was én bleef. Het laatste wapenfeit van de keukenminnende eftelingdirecteur werd de aanzet voor de face-lift van zelfbedieningsrestaurant het witte paard. Daar werd liefst 2 miljoen euro voor opzijgezet. De extra aandacht voor horeca bleef ook na de Boer behouden: bij dive coaster 'Baron 1989' opende 't melkhuysje en de nieuw geopende powered coasters 'Max & Moritz' krijgt komend jaar een volledige bakkerij.
Jaarrond
Al die investeringen maakten het mogelijk dat de Efteling jaarrond zijn deuren kon openen. De jaarrond opening was een lang gekoesterde wens van het park. Het succes van Winteropeningen blijkt namelijk meer om het lijf te hebben dan simpelweg de poorten ook des winters open te gooien. Het park moet voldoende indoor locaties hebben waar bezoekers tussentijds kunnen opwarmen. De efteling had al een fraaie collectie indoor attracties, maar stond toch vooral bekend als een park waar je veel en lang buiten moet wandelen. Anders dan de overdekte attracties spendeer je in een restaurants wel voldoende tijd om ook te kunnen opwarmen. Ook het later toegevoegde Aquanura draagt wellicht bij tot het succes van de jaarrond opening. De kleurenpracht van de fonteinenshow is immers vaker te zien door de vroeg vallende avond des winters.
Niet enkel Rozengeur & Maneschijn
Hoewel de voormalig efteling-directeur dankzij zijn stevig investeringsritme en aanspreekbaarheid een voorbeeldige indruk naliet bij vele pretparkfans, ging het er achter de schermen soms minder rooskleurig aan toe. Bart de Boer kwam regelmatig in botsing met zijn personeel. Een afschaffing van een compensatie van zondagsdienst werd weinig verwonderlijk niet op applaus onthaald. Pretparknieuwssite looopings onthulde in een interview met Brakesection-magazine dat veel van de efteling-primeurs uit die tijd te verhalen waren op ontevredenheid bij de medewerkers, waardoor ze nieuwtjes gingen lekken. Onder Fons Jurgens nam die toestroom aanzienlijk af.
Ook met de raad van commissarissen was het niet altijd koek en ei. Het orgaan dat toezicht hield op de raad van bestuur verslikte zich meermaals in de investeringsdrang van de oud-directeur. Het contrast met de gezapige investeringsstijl van voorganger Ronald van der Zijl kon dan ook niet groter zijn. In plaats van miljoenen keurig op te sparen, gaf de boer ze bij wijze van spreken uit nog voor ze er waren. Zonder de rem van de raad van commissarissen had Bart de Boer wellicht nog véél méér geïnvesteerd. Het was uiteindelijk ook dat verschil in visie dat er uiteindelijk toe leidde dat de oud-directeur bij het park vertrok.
Overlijden
Oud Efteling directeur Bart de Boer is afgelopen zomer overleden. Hij stierf 28 augustus 2020 op 69-jarige leeftijd. Een jaar eerder werd kanker vastgesteld. Hij bleef werken zolang het kon, maar behandelingen sloegen naar verluid niet aan. Bij de Efteling waren ze op de hoogte van de ziekte, maar desalniettemin verslagen bij het trieste nieuws. Ook na zijn periode als directeur bleef Bart het park immers een warm hart toedragen. Slechts enkele dagen voor zijn dood was hij bijvoorbeeld nog in de wolken over een nieuwe show voor ‘zijn’ Aquanura.
