Auteur: Sven Martens - Gepubliceerd: 17 Aug 11, 15:38

Madhouses: Een vergelijking


In onze pretparkwereld van thrills, grote hoogten en kriebels in de buik neemt het madhouse een aparte plaats in. Terwijl andere attracties het moeten hebben van snelheid en hoogte, brengt het madhouse ons in de eerste plaats een onmogelijke gebeurtenis, iets wat niet kan maar toch plaatsvindt - zoals een grootschalige illusie van een beroemde goochelaar.

 

 

Kriebels in de buik ... en tussen de oren

Je zit in een enorme indoor schommel. De eigenlijke rit omvat het schommelen, steeds hoger en verder, tot je uiteindelijk langs het plafond vliegt. In de meeste madhouses blijf je zelfs een tijdlang ondersteboven aan het plafond hangen. De bedoeling van een madhouse is dat je gelooft dat je ondersteboven gaat. Het leuke aan deze attracties is nu net dat er iets niet klopt met deze draaiing en dat merk je vooral doordat je meestal al kriebels in de buik voelt, terwijl er ogenschijnlijk nog niets gebeurt. Daarnaast besef je opeens ook dat terwijl je ondersteboven draait, je eigenlijk naar beneden zou moeten vallen. Je hebt alleen een eenvoudige schootbescherming, en de middelpuntvliedende kracht is te weinig om je op je plaats te houden. Maar toch blijf je gewoon zitten, en alle losse voorwerpen - petjes, rugzakken, zonnebrillen - blijven keurig op hun plaats. Aan het kriebelen van je buik voel je nochtans dat je niet gewoon op de grond zit. Deze illusie maakt een madhouse zo interessant, althans in theorie. De praktijk bewijst echter dat theorie en praktijk niet hetzelfde zijn.

 

Een korte duik in de geschiedenis

Kleinschalige versies van het madhouse bestonden al lang. De oudere generatie lezers kent waarschijnlijk het Draaiend Huis in Bobbejaanland als een goed voorbeeld daarvan. Maar het was echter de Efteling die deze ‘haunted swing’ zoals ze toen genoemd werden nieuw leven inblies met Villa Volta, in 1996 (Villa Volta was niet helemaal het eerste moderne madhouse. In Engeland werd gelijktijdig een kleinere versie gebouwd - The Haunting in Drayton Manor - en beide waren ze ongeveer gelijktijdig klaar). Sindsdien is deze gimmick talloze keren gekopieerd: er staan twee madhouses in België, twee in Nederland, drie in Duitsland, twee in het Verenigd Koninkrijk, één in Italië, twee in de VS, één in Spanje, één in Denemarken en één in Frankrijk.

Deze overvloed heeft helaas zijn nadelen, zoals je zo dadelijk ook zal merken.
In dit artikel gaan we de verschillende madhouses vergelijken, voor zover ze met elkaar te vergelijken vallen. Kris Ruytings ging op pad en heeft zelf drie madhouses bezocht, van de meeste anderen heeft hij een een video van de hoofdshow gezien. Volledig vergelijkbaar is het niet, maar toch voldoende om een goed beeld te krijgen van de attractie.


Enkele madhouses zijn uit deze vergelijking weggelaten, omdat Kris er geen video van teruggevonden heeft of omdat er te weinig informatie op het wereldwijde web stond. Deze zijn: Valhalla Borgen in Tivoli (Denemarken), The Haunting (Engeland) en de twee madhouses in de VS. Het is ironisch dat er over The Haunting, die samen met Villa Volta de grondlegger van de nieuwe generatie madhouses was, zo weinig te vinden is op het internet.

De madhouses die wel meedoen in deze vergelijking zijn opgenomen zijn:

 

De illusie

Dit is het aspect waarrond een Madhouse draait, hiermee staat of valt de attractie. De allerbelangrijkste vraag die parken zich stellen als ze voor een Madhouse-attractie type kiezen is heel duidelijk en simpel: Hoe overtuig je je gasten dat er iets onmogelijk gebeurt? Wel, het antwoord daarop is even simpel, doch tweeledig:

  • de decoratie van de hoofdshow
  • de programmering van de rit zelf

Decoratie

De resultaten zijn, volgens mijn bescheiden mening, weinig hartverheffend.
Laat ons eerst beginnen met de decoratie van de hoofdshow. Voor een overtuigende illusie moet de kamer van de hoofdshow zo veel mogelijk voorwerpen bevatten. De schommel, daarentegen, dient zo leeg mogelijk te zijn. Immers, als je voorwerpen op de schommel legt, vallen deze niet naar beneden als je ondersteboven gaat. Dat benadeelt de illusie dus. Maar voorwerpen in de kamer die netjes op hun plaats blijven geven je de indruk dat jijzelf ronddraait, en niet de kamer.
Overvloedig gedecoreerde kamers vinden we terug in Villa Volta, Magic House, Fluch der Kassandra en HEX. In mindere mate is dit toegepast in het Paleis van de Geest.

Andere madhouses komen er bekaaid van af. Houdini’s Magische huis heeft helemaal geen voorwerpen in de hoofdshow en dat is een behoorlijke teleurstelling, zeker als je merkt hoe mooi ze de voorshowruimte aangepakt hebben.

Veel voorwerpen op de schommel zelf (en minder in de kamer) vinden we vooral in Feng Ju Palace en El Hotel Embrujado, beide hebben een tafel gedekt voor een bruiloft. Ook in Magic house en Merlin’s Magic Castle is de schommel mooi gedecoreerd. En laten we ook de enorme tak in HEX niet vergeten.

Hoofdshow programma

Dit zou het belangrijkste deel van de rit moeten zijn, maar de resultaten vallen zwaar tegen.
De overgrote meerderheid van de Madhouses volgt een standaardprogrammering: Ze beginnen met vlinders in de buik, dan twee keer schommelen in elke richting, vervolgens eerste volledige draaiing, met daarna een tweede volledige draaiing in de andere richting om tot slot ondersteboven aan het plafond te blijven hangen. En het is in die laatste beweging dat de narigheid zit. Als je langs het plafond draait, is de tijd die je ondersteboven doorbrengt te kort om de illusie teniet te doen. Blijf je echter ondersteboven hangen, dan heb je tijd genoeg om te beseffen dat je eigenlijk niet ondersteboven hangt. De voorwerpen op de schommel blijven op hun plaats, je pet/rugzak/zonnebril ook, en aan het kriebelen van je buik voel je weliswaar dat je niet op de grond zit, maar ook niet ondersteboven.
Deze beweging vormt meestal de climax van de rit, maar ik zie het eerder als een moment waarop de beleving een beetje verknoeid wordt. In standje ondersteboven blijven staan is in mijn ogen géén goed idee.

Er zijn zoveel madhouses die de standaardprogrammering volgen dat we beter eens kijken naar degenen die een andere programmering hebben. Er zijn vier attracties die de standaardprogrammering niet volgen, Feng Ju Palace, Fluch der Kassandra, Le Défi de Caesar en Villa Volta.

Feng Ju Palace heeft een ander ritprogramma, een die zo mogelijk nog slechter is dan het standaardprogramma. Dit komt vooral omdat je in Feng Ju Palace maar liefst twee keer in standje ondersteboven blijft staan, waardoor er dus tweemaal zoveel kans is om de illusie teniet te doen.

Fluch der Kassandra pakt het anders aan. In plaats van geleidelijk aan naar standje ondersteboven toe te werken, zoals de andere madhouses doen, doet Kassandra het omgekeerde: je gaat meteen ondersteboven hangen. Deze draaiing wordt uitgebreid naar 270 graden, om vervolgens in de loop van de rit steeds kleinere draaiingen te maken. De reactie op deze programmering is verdeeld. In een peiling kwam Fluch der Kassandra als tweede beste madhouse naar voren (na Villa Volta); anderzijds heb ik reacties gelezen die de rit vergeleken met de trommel van een wasmachine.

Het programma van Le Défi de Caesar is tamelijk simpel: twee keer anderhalve draaiing. Dit houdt in dat je na de eerste draaiing ondersteboven blijft hangen tot de tweede draaiing begint. Ook hier is er weer het moment dat de illusie doorbroken wordt.

Tenslotte is er Villa Volta. Het grote verschil met andere madhouses is dat je hier op geen enkel moment ondersteboven blijft hangen; de climax van de rit gebeurt met een langzame draaiing, die echter stopt voor je aan het plafond hangt. Voeg daarbij de overvloedig gedecoreerde kamer waar we het daarnet over hadden, en mijn besluit is dan ook dat Villa Volta de beste illusie opwekt, of toch de attractie is waar de illusie het minst hard doorbroken wordt. Ik heb mensen van 45 jaar naar buiten zien gaan met het idee dat ze net ondersteboven gegaan waren (hoe komt het dan dat ze niet naar beneden vielen?).

 

De Voorshow(s)

De meeste madhouses hebben het voorbeeld van Villa Volta en The Haunting gevolgd en hebben voorshows gemaakt. Nu ben ik mij er heel goed van bewust dat de appreciatie van de voorshow nogal subjectief is. Dus gaan we proberen toch iets of wat objectiviteit te beoordelen. We stellen ons hierbij de vraag: Hebben de bezoekers iets te doen in de voorshow?

Fluch der Kassandra heeft de meest eenvoudige voorshow: een mechanische monnik die het verhaal van Kassandra in de wachtrij vertelt. Ik heb gelezen dat dit nogal stil gebeurt, en dat de meeste bezoekers niet eens het volledig verhaal horen vanwege de korte wachttijden. Op dit vlak schiet Fluch der Kassandra dus wat tekort, maar dat kun je ook positief bekijken: weinig voorshow betekent snel door naar de hoofdshow.

In de meeste madhouses moet je vooral luisteren tijdens de voorshow. Villa Volta en Magic House bieden daarnaast nog een animatronic aan om naar te kijken. Hugo van Villa Volta is een prachtige pop: hij heeft echt menselijke lichaamstaal - hij knippert met zijn ogen en bekijkt zijn publiek. Animatronics vinden we ook terug in Valhalla Borgen - Odins twee raven, Hugin en Munin, plus enkele reuzen die proberen binnen te dringen.

Een projectie vinden we terug in Merlins Magic Castle en het Paleis van de Geest. Beide gebeuren op het plafond, wat soms voor pijnlijke nekspieren kan zorgen. Een projectie van Houdini vinden we terug in Houdini's Magische Huis. Deze gebeurt op een filmdoek en toont hoe Houdini op jonge leeftijd de metamorfose-illusie uitvoert voor de kinderen uit zijn buurt. Plots zoomt de camera in op Houdini's oog, waarbij de film verbrandt. Een echt kippenvelmoment! Een andere projectie is te zien in Feng Ju Palace. Wat hier getoond wordt is het gevecht tussen Prins Akang, de held, en de helse demon Yanluowang.

The Haunting heeft maar liefst drie voorshows: één in de truck van het Institute of Metaphysical Research, vervolgens één in het huis van de dominee waarbij er enkele skeletten naar beneden komen vliegen, en tenslotte de "grote" voorshow: een portret van de dominee dat tot leven komt en de bezoekers vertelt over een vloek die over het huis is uitgesproken.

Wat vind ik ervan, en belangrijker: wat vinden de bezoekers ervan? De voorshow is dikwijls een cruciaal element om het verhaal op te bouwen, en wordt gewoonlijk ook als zodanig geapprecieerd. Bij Feng Ju Palace heb ik mensen weten klagen dat de voorshow saai is (alleen maar een gevecht), en van The Haunting worden de animatronics niet echt geapprecieerd. Persoonlijk vind ik dat Houdini’s Magische Huis de beste voorshow heeft. Het moment dat Houdini "terugkeert" doet het bloed in je aderen stollen. Dit is trouwens geen foefje - de echte Houdini was geobsedeerd door het idee dat een dode vanuit het hiernamaals boodschappen zou kunnen versturen. Deze voorshow is dus ook nog eens authentiek!

 

Het verhaal

Dit is eigenlijk het idee waarop de voor- en hoofdshows zijn gestoeld. We gaan proberen het verhaal los van beide shows te zien.

De diverse madhouses brengen je verhalen in alle soorten en maten. Van Merlijn de tovenaar (Merlin’s Magic Castle) tot Houdini (Houdini’s Magische Huis), van een boosaardige sherrif (Verlies des Grauens) tot een ambitieuze keizer (Le Défi de Caesar), van een goddeloze rover (Villa Volta) tot een arme bedelaarster (HEX-Legend of the Towers).

Maar liefst drie madhouses brengen mythologie: Griekse (Fluch Der Kassandra), Noorse (Valhalla Borgen) en zelfs Chinese (Feng Ju Palace). En alhoewel ik zelden een verkeerd woord over de verhalen gelezen heb zijn er toch één of twee klachten.

Over Fluch Der Kassandra hebben we al gezegd dat de bezoekers het verhaal dikwijls niet horen omdat het zo stil verteld wordt, en omdat de wachttijd te kort is om het volledige verhaal te horen. Feng Ju Palace heeft ook zijn critici: het verhaal is moeilijk te volgen zonder voorkennis (het verband tussen voor- en hoofdshow). Bij The Haunting, tenslotte, vinden sommige bezoekers het verhaal van de officiële-overheidsinstantie-die-het-paranormale-onderzoekt gedateerd. Persoonlijk heb ik er nooit de lol van ingezien.

Twee madhouses brengen ons een horror-thema: El Hotel Embrujado en The Haunting. Een interessant fenomeen doet zich hier voor: soms keert de thematiek zich tegen de attractie! Kennelijk zijn er mensen die op basis van het thema een echt spookhuis verwachten, en vervolgens teleurgesteld weer naar buiten komen. Kunnen zo'n thema en een madhouse succesvol gecombineerd worden?

Het beste verhaal is moeilijk aan te duiden, vooral omdat er zoveel zijn. Verlies des Grauens scoort hoog bij mij, omdat voor-en hoofdshow zo goed op mekaar aansluiten. Ook Houdini vind ik zeer goed wegens de authenticiteit ervan, en het onverwachte einde.

 

Humor

Slechts weinig madhouses nemen zichzelf niet al te serieus. Le Défi de Caesar heeft enkele grappige knipoogjes, maar toch zijn er maar twee madhouses die echt op humor gericht zijn, Merlins Magic Castle en het Paleis van de Geest (toevallig of niet, allebei in Walibi park, respectievelijk Walibi World en Walibi Belgium). Ze doen dit vooral door contrastwerking: tussen de opschepperige Merlijn en zijn uil die niet in het minst onder de indruk is en tussen blaaskaak Zanzar (die tussendoor en passant meedeelt dat Babas "populair bij de vrouwtjes" is) en lolbroek Babas. In het Paleis van de Geest is de draaiende schommel een grapje van Babas, in Merlins Magic Castle doet Merlijn een tevergeefse poging om zijn huisdier te imponeren. Bij deze laatste is er dan ook nog eens het grappige einde van de hoofdshow.
Persoonlijk kan ik humor in een madhouse wel appreciëren. Een attractie die zichzelf niet al te serieus neemt komt sympathiek over, vooral omdat andere "serieuze" madhouses dikwijls de bal misslaan qua illusie.

 

Muziek

De meeste madhouses gebruiken muziek in de hoofdshow, en bij zowat alle hoofdshows hebben ze muziek gebruikt die echt bij iets draaiends past (bij Magic House past de muziek wel bij een madhouse maar niet bij de tekenfilmstijl van de attractie, vind ik). Sommige muziek is speciaal ervoor gecomponeerd (bv. Villa Volta, Feng Ju Palace, Magic House, Hex, The Haunting, Verlies des Grauens, ...), anderen gebruiken bestaande muziek. Het thema van het Houdini’s Magische huis komt uit de film 'The Mission', Merlins Magic Castle van 'Willow', El Hotel Embrujado van 'Basic Instinct' en het Paleis van de Geest gebruikt muziek van 'Cirque du Soleil'. Tot nu toe lijkt Valhalla Borgen het enige madhouse te zijn zonder muziek in de hoofdshow. Tijdens sommige hoofdshows wordt er gepraat, en dat leidt de aandacht natuurlijk een beetje af van de muziek. De mooiste muziek vind ik persoonlijk die van Villa Volta, maar dat is natuurlijk alleen maar mijn mening.

 

Andere trucjes

Sommige madhouses hebben hun eigen "toegevoegde waarde", dingen die je alleen dáár vindt en nergens anders. Het loont de moeite om ze eens te bekijken. Fluch der Kassandra heeft een systeem waarbij er lucht op de bezoekers geblazen wordt tijdens de rit, wat de indruk geeft dat je lekker snel beweegt. Houdini heeft sleutels in de spiegels op de schommel. Villa Volta heeft dan weer twee vaste spiegels, die tijdens de rit lijken te bewegen. Feng Ju Palace heeft een projectiescherm op de bodem van de kamer (wat sommige mensen maar lelijk vinden). Bij Merlins Magic Castle hebben we dan weer een vloer die doorzichtig wordt. Zowel Verlies des Grauens als het Paleis van de Geest pakken uit met een kristal dat op het einde van de rit zichtbaar wordt en The Haunting, tenslotte, heeft een sarcofaag in het midden van de schommel staan. Dit soort dingen is wel leuk, maar ze kunnen op zichzelf geen attractie dragen. Ik heb liever een overtuigende illusie dan enkele mooie mechaniekjes.

 

Besluit

Alle persoonlijke voorkeuren even terzijde gelaten is het eigenlijk jammer dat zovele madhouses de standaardprogrammering volgen. Het is al lang niet meer origineel, en het verstoort de illusie. Qua verhaal, thematiek en voorshows scoren de meeste madhouses veel beter op vlak van originaliteit. Toch laten er enkele hierbij ook wat steken vallen: het verhaal is moeilijk te begrijpen (Feng Ju Palace), een beetje passé (The Haunting), niet goed te horen (Fluch Der Kassandra) of het brengt de verkeerde indruk dat het om een spookhuis gaat, en niet om een madhouse. Qua muziek zijn er geen echte verliezers bij; vrijwel elk madhouse heeft een passend deuntje gevonden voor de rit.

Maar hoe zit het nu met het totaalbeeld? Is het leuk om een madhouse te doen? Daarop kan ik alleen maar met ‘ja’ antwoorden. Bij de beleving van een attractie spelen immers alle aspecten mee. Als de muziek, het verhaal en de thematisatie goed zitten, is het dan nog zo erg dat de illusie niet overtuigt? Voor de meesten van ons niet, denk ik.

Om hier te besluiten welke madhouses de moeite waard zijn en welke niet, ben ik niet bevoegd - je moet het hele madhouse gedaan hebben vind ik, en niet alleen de voorshow op Youtube bekeken hebben. Van de drie madhouses die ik volledig gedaan heb vind ik persoonlijk dat Villa Volta er met kop en schouders bovenuit steekt, met een zeer overtuigende illusie, een prachtige animatronic en mooie muziek. Houdini is een verdienstelijke tweede, met een sterke voorshow en een authentiek verhaal. En het Paleis van de Geest komt dan op de derde plaats.

Maar het doel van dit artikel is niet te bepalen welke madhouses goed zijn en welke niet - de bedoeling is dat dit artikel je aanzet om zelf op verkenning te gaan. Wees een onderzoeker, kijk eens of jij van zo'n attractie kunt genieten. Wat doet de illusie met jou? En de muziek? Het verhaal? De hoofdshow?
Met andere woorden: geniet ervan. Want daarvoor is het gebouwd.

 

Oproep

Kris heeft ook nog een oproep aan iedereen:
Jullie hebben ongetwijfeld gemerkt dat ik niet alles weet van alle madhouses. Maar dat zou ik eigenlijk wel graag doen. Dus als jij bijkomende informatie hebt (bv. het verhaal van El Hotel Embrujado, de programmering van The Haunting, ...), laat het mij dan weten. Op mijn website staat een aparte madhouse-pagina, en een contactformulier waarmee je je kennis over madhouses met me kunt delen.


In de naam van Pretparken.be willen wij Kris Ruytings bedanken. Hij kwam naar ons met de vraag of hij voor dit artikel foto’s van onze website mocht gebruiken. Zoals jullie gemerkt hebben is dit artikel zeer aangenaam leesvoer en dus hebben wij ook onze uiterste best gedaan om het een waardige plaats te geven in onze reeks over attractie-types.

 

Wil je meer weten over madhouses? Bezoek dan zeker ook de website van Kris.
Wil je je eigen ervaringen delen of wil je die van anderen horen? Kijk dan zeker ook eens op ons forum.
Pretparken.be heeft ook nog andere attracties beschreven, deze vind je hier.

 

Tekst: ©2010 - Kris Ruytings (Aanvullingen: Sven Martens, Michiel De Sutter)
Foto’s: ©2007 Glenn Van Hoeydonck - Pretparken.be, ©2010 Jeroen De Koninck - Pretparken.be, ©2010 Jelle Verelst - Pretparken.be, ©2008 Nick Jespers - Pretparken.be, ©2009 Els De Keyser, ©2005 Peter Van Genechten, ©2010 Sven Martens - Pretparken.be, © Wikipedia, ©2004 Brecht Ameye, ©2004 Peter Van Genechten, ©2003 Phantasialandinfo.de