De verschillende remsystemen uitgelicht

Een achtbaan bestaat uit verschillende onderdelen die ervoor zorgen dat elke rit veilig verloopt. Eén van de belangrijkste onderdelen hiervoor zijn de remsystemen. Deze zijn broodnodig, ondanks dat de meeste achtbaanfans voorstander zijn van zo weinig mogelijk remmen zodat de treintjes een ‘wilde en schijnbaar ongecontroleerde’ rit kunnen maken. In dit artikel gaan we dieper in op de verschillende remsystemen en de plaatsing van bepaalde remsystemen.

 

 

 

Remzones

We gaan eerst even de kennis van de veiligheid wat opfrissen. Op een achtbaan zijn vaak meer remmen aanwezig dan strikt nodig is om de achtbaan te laten werken. Om veiligheidsredenen deelt men elke achtbaan op in remzones. Een remzone is een plaats waar men de trein stil kan zetten. Dit kunnen stations, lifthellingen, lanceerstroken, vaargeulen en uiteraard remstroken zijn. Voor een volledig veilige achtbaan stelt men dat men minstens een remzone meer moet hebben dan het aantal treintjes op de baan. Dit gaat natuurlijk over achtbanen die een circuit afleggen, Shuttle achtbanen hebben maar een trein op de baan, met uitzondering van de Mr. Freeze achtbanen die wel een dubbel laadstation hebben en dus ook drie remzones (de lanceerstrook en de twee stations). Meestal bestaat een remzone uit zowel remmen als een aandrijfmechanisme, dit om de trein terug in beweging te kunnen brengen nadat deze is 'stil' gezet. Enkel een lifthelling heeft geen remmen, omdat de aandrijving (ketting, kabel, banden) en de anti-rolback hier als aandrijving en rem fungeren. Soms ligt de remzone op een kleine dalende helling en zal de zwaartekracht de trein terug in beweging zetten eens de remmen gelost zijn.

Bijvoorbeeld: een achtbaan met één station (A), één lifthelling (B), en twee remstroken (C en D) heeft vier remzones; er mogen dus maximaal drie treinen op de baan rijden. Deze zones communiceren met elkaar via sensoren. Als een karretje of treintje niet voorbij de remzone C is gegaan zal de remzone B de volgende trein blokkeren. Pas als de volledige trein of het karretje doorheen remzone C is, zullen de sensoren dit opmerken en zal de aandrijving van zone B de volgende trein of het karretje laten gaan. Hieronder zie je een voorbeeld van een achtbaan met vier remzones. De remmen zijn rood, het station oranje, de lifthill groen gekleurd en de MCBR roze. Zo kan je duidelijk het verschil zien tussen de verschillende remzones. Zoals je ziet, bevinden er zich nergens meerdere karretjes in een zone.

Hierdoor wordt dus vermeden dat er zich meerdere treinen/karretjes op één stuk tussen twee remzones bevinden. Bij achtbanen met kleine treintjes of individuele karretjes merk je de werking van deze zones zeer goed, aangezien deze banen meerdere remzones bevatten in het parcours, een zogenaamde Mid Course Brake Run, afgekort MCBR. Ook lange achtbanen zoals Blue Fire, Silver Star of Rock ‘N Rollercoaster hebben een MCBR, dit om de capaciteit van de baan te verhogen. Op de laatste foto uit de bovenstaande reeks kan je dit systeem duidelijk zien, de MCBR is roze gekleurd en zorgt er voor dat er een karretje extra op de baan kan staan.

 

Algemene systemen

Pneumatische en hydraulische remmen

Pneumatische en hydraulische remmen zijn de meest bekende en meest voorkomende remmen op allerlei attracties met ‘vrije’ karretjes. Pneumatische en hydraulische remmen werken volgens hetzelfde systeem, ze drukken twee blokken tegen elkaar aan door middel van pneumatische of hydraulische pompen. Het verschil tussen pneumatische en hydraulische remmen is dat de pneumatische gebruik maken van lucht, terwijl de hydraulische olie gebruiken. Beiden hebben hun voor- en nadelen en worden dan ook allebei ongeveer evenveel gebruikt, meestal is dit een keuze van de bouwer.
De werking is heel simpel. Het treintje bevat een vin onderaan die tussen de twee remblokken komt, en door wrijving tussen de remvin en de remblokken zal de trein snelheid verliezen. Als de snelheid genoeg verminderd is, gaan de remblokken uit elkaar en zal de trein, zonder wrijving op de remvin, doorrollen tot aan de volgende remzone. Je kan dit systeem het best vergelijken met een velgrem op een fiets, daar rem je ook door wrijving tussen het wiel (vergelijkbaar met de remvin) en de remblokjes (vergelijkbaar met de remblokken)

Banden

Remmen die gebruik maken van banden hebben deels dezelfde opbouw als pneumatische en hydraulische remmen. Er zijn 2 banden die naast elkaar liggen, met net genoeg plaats ertussen voor een remvin. Als de trein in de remzone komt, beginnen de banden achteruit te draaien. Doordat de remvin tussen de banden zit zal deze wrijving ondervinden van de banden die achteruit draaien, terwijl de remvin vooruit gaat. Hierdoor zal de trein afremmen.
Dergelijk systeem gebruikt men vooral op kleinere achtbanen, vooral omdat banden nogal slipgevoelig zijn, zeker bij regenweer. Men gebruikt trouwens ook banden als liftsystemen, maar dat komt ter sprake in het volgende artikel over veiligheid en techniek.

 

 

 

Magnetische remmen

Ook bij magnetische remmen komt een metalen vin tussen de magneten waardoor deze door het magnetische veld wordt afgeremd. De vin raakt de magneten echter niet; ze wordt in een magnetisch veld gebracht dat gecreëerd wordt door de magneten die onderaan of aan de zijkanten van de baan zijn geplaatst. Wanneer de trein bijna tot stilstand is gekomen, klappen de magneten een beetje weg zodat de trein kan verder rijden tot in het station. Om volledig tot stilstand te komen moet er echter nog een andere soort rem gelegd worden. Meestal is dit een band, maar dit kan ook een pneumatische of hydraulische rem zijn. Dit komt omdat de remkracht van de magneetremmen afneemt met het verlies van de snelheid. Men kan deze magnetische remmen dus niet alleen gebruiken in een remzone.
Het systeem is verder ook onfeilbaar, aangezien de remmagneten die gebruikt worden hun magnetische eigenschappen voor duizenden jaren blijven behouden. Dit systeem is echter wel veel duurder dan de pneumatische en hydraulische remmen, het voordeel is wel dat het veel comfortabeler is voor de passagiers, aangezien je geen schok ervaart tijdens het afremmen. Er bestaan ook banen waar de magneten op het treintje zitten, dit is goedkoper aangezien er veel minder magneten gebruikt worden.

Sleepremmen

Sleepremmen zijn een van de eerste onafhankelijke remsystemen die op een achtbaan zijn gezet. Op de remsectie is er in het midden van de rails een harde plaat, meestal uit keramiek of iets soortgelijk, geplaatst. De hoogte is zo geregeld dat de plaat net tegen de onderkant van de trein komt, waardoor deze over de plaat ‘sleept.’ Doordat er bij dit contact wrijving wordt veroorzaakt, zal de trein snelheid verliezen en afremmen. Dit systeem bestaat nog, maar vooral op oudere achtbanen omdat er tegenwoordig veel betere en veiligere systemen bestaan.

 

 

Aangedreven (Powered) achtbanen

Aangedreven achtbanen maken geen gebruik van een lifthelling en de zwaartekracht om hun parcours af te leggen, ze worden aangedreven door een motor in het treintje. Deze motor staat dan in verbinding met een band die op een speciale rail loopt en zo het treintje vooruit laat gaan. De snelheid van het treintje wordt dan ook geregeld door de motor, die dus ook zorgt voor het afremmen. Er staan met andere woorden geen aparte remmen op de baan, enkel de motor zorgt ervoor dat het treintje afgeremd wordt. Enkele sensoren staan wel in communicatie met de baan en zorgen ervoor dat de trein de juiste informatie doorkrijgt, want meestal legt een aangedreven achtbaan zijn parcours twee keer af.

 

 

 

Waterbassin

Sommige achtbanen maken gebruik van water om te remmen. De track verdwijnt onder water en hierdoor ontstaat er wrijving tussen het treintje en het water. De weerstand van het water zorgt ervoor dat de trein afremt. Dit systeem is natuurlijk niet volledig 'waterdicht' aangezien je nooit volledig van tevoren weet hoe een treintje zal reageren, maar afremmen doet het water alleszins. Het karretje geraakt nog op eigen kracht uit het water, waardoor er na deze 'rem' nog een andere rem nodig is om ervoor te zorgen dat de treinen zeker tot stilstand kunnen komen. Er is eigenlijk maar één voorbeeld van dit systeem, zijnde Matterhorn Bobsleds in Disneyland (in Anaheim, California). Vroeger waren er meer voorbeelden, bv Vinkingar in Blackpool Pleasure Beach, maar deze zijn allemaal verdwenen.

De Mack Watercoasters en SuperSplashes, bv. Poseidon in Europa-Park, hebben ook een soortgelijk systeem, maar dit is nog net iets anders aangezien de track verdwijnt en vervangen wordt door een vaargeul. Het karretje wordt voortgestuwd door kleine waterjets zoals je die ook vindt in een wildwaterbaan. Maar het principe van het afremmen door de splash is hier ook aanwezig, al loopt de remzone over in een vaarzone.
De Vliegende Hollander in de Efteling heeft nog een ander systeem, hier loopt de track door onder water (tijdens en na de splash) en zorgt een ketting ervoor dat je terugkeert naar het station. Het karretje komt dus nooit los van de track, net zoals bij Matterhorn Bobsleds, maar geraakt ook niet meer op eigen kracht uit het water.

 

Brakeman

Het is bijna ongelooflijk in deze tijden, maar er bestaan achtbanen waarbij een personeelslid als rem fungeert. Wees gerust, de persoon zit aan boord van de trein en bedient tijdens de rit het handremsysteem van de trein. Hierdoor wordt de snelheid van de trein geregeld en zorgt de ‘brakeman’ dat de trein veilig zijn parcours aflegt. Dit systeem is natuurlijk niet meer van deze tijd en is dan ook alleen terug te vinden op heel oude banen, die intussen echte klassiekers zijn.

 

Trimbrakes

Trimbrakes zijn meestal pneumatisch of hydraulische remmen en zijn geen onderdeel van een remzone. Ze zitten op rechte stukken van de baan en meten met sensoren de snelheid van de trein. Indien deze te hoog is, gaan de remmen dicht om de trein tot de gewenste snelheid af te remmen. Dit wordt gedaan omdat de trein soms sneller is door regen (minder wrijving) of doordat de massa van de trein (door de inzittenden) groter is. Met deze trimbrakes zorgt het park er dan ook voor dat de beleving van de achtbaan optimaal blijft. De meeste van deze trimbrakes kunnen aan- en uitgeschakeld worden, zoals het geval is bij Silver Star. ‘s Morgens worden deze remmen meestal uitgezet omdat de treinen nog ‘koud’ staan en omdat er veel achtbaanfans een iets intensere rit willen.

 

 
 

 

Speciale systemen

Vekoma Tilt-coaster

Vekoma wou het concept rollercoaster naar een nieuwe dimensie brengen en ontwierp het Tilt-systeem. Er moest natuurlijk rekening worden gehouden met het feit dat deze technologische vernieuwing een heleboel extra veiligheidsmaatregelen met zich mee zou moeten brengen. Daarom ontwierp men een ingenieus systeem dat ervoor zorgde dat de trein volledig tot stilstand komt op het tiltstuk alvorens dit naar voren begint te kantelen.

Voordat de trein op het tiltstuk komt, klapt vooraan op dit tiltstuk een pin naar omhoog. Het is niet de bedoeling dat de trein deze pin raakt, maar deze dient als secundaire veiligheid voor het geval dat de andere remsystemen zouden falen. Als de pin omhoog is, rijdt de trein het tilt-stuk op, waar hydraulische remmen de trein op exact twee centimeter van de pin laten stoppen. Daarna klapt er achteraan op het tiltstuk een haak naar boven die de trein achteraan vastgrijpt. Hierna volgt het tilten zelf, en wanneer het stuk baan volledig verticaal staat, gaat de veiligheidspin naar beneden en lossen de hydraulische remmen. Wanneer dit alles achter de rug is, laat ook de haak achteraan de trein los en valt men recht naar beneden.

 
Holding Brake (B&M Dive coasters)

De holding brake is een speciaal systeem dat B&M ontwikkelde voor zijn Dive Coasters. De Zwitserse bouwer wou niet enkel een verticale duik nemen, men wou de spanning voor de duik ook opbouwen door de trein enkele seconden te laten hangen met een hellingsgraad van 45 graden. Hiervoor moest een speciaal systeem ontwikkeld worden. Doordat de baan op die plaats gebogen loopt (van horizontaal naar verticaal) was een gewone rem niet voldoende. De plaats om wrijving op te wekken, en de daaruit volgende wrijving, zou namelijk te klein zijn om de trein ‘vast’ te houden. En dus bedacht B&M om een tweede ketting te leggen, die de trein beveiligt en afremt en daarna stopt om de trein ‘vast’ te houden. Na een paar seconden ontkoppelt de ketting van de motor, waardoor er geen weerstand meer is op de ketting en deze de trein laat vallen in de diepte.

 
 

Wil je mee praten over de verschillende remsystemen, wil je zelf meer uitleg geven bij een van de systemen of heb je nog ergens een uniek remsysteem ontdekt? Vertel het op ons forum!

Tekst: © 2014 Michiel De Sutter - Pretparken.be
Foto's: © www.rcdb.com, © Patrick Müller, © Coasterimage.com, © Rik Engelen, © Jeff Tiedemann, © Jan Olejnik, © Martin Valt, © Disney Company, © Robin Kuijpers, © Wolfgang Payer, © Jakob Kvist Hansen, © Stefano Libera, © Marwin van de Hoeve, © Andrea Civitarese, © 2009 Holiday Park , © 2010 Juan Martinez - Pretparken.be, © 2010 Nico Reynders - Pretparken.be, © 2010 Michiel De Sutter - Pretparken.be
Bronnen: Pretparken.be, B&M, Intamin AG, Vekoma, Mack Rides, Gerstlauer, Arrow Dynamics, S-S Power, Pinfari, Zierer, Disney Company, www.rcdb.com, www.coasterforce.com

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.